Paleo (Taş Devri) Diyeti

Gastroentoloji uzmanı Dr. Walter L. Voegtlin’in 1975 yılında “Öze Dönüş” mottosuyla yayınladığı “Taş Devri Diyeti” kitabıyla ortaya çıkan Paleo diyeti, işlenmiş gıdalardan uzak durup doğal gıdalarla beslenmeyi ilke edinir. Diyet, insanların avcı-toplayıcı atalarının beslenme şeklinden ilham alınarak oluşturulmuştur. Bireyin kendini taş devrindeymiş gibi düşünüp ona uygun besinleri seçip tüketmesi istenir. Paleolitik çağda insanlar toplayıcılık ve avcılık yaparak besleniyorlardı. Böylece beslenme listelerini, topladıkları yabani bitki kökleri ile avladıkları hayvanların yağlı etleri oluşturuyordu. Aynı zamanda bu dönemde yaşayanlar fiziksel olarak oldukça aktifti. Yapılan araştırmalara göre avcı-toplayıcılar obezite, diyabet ve kalp hastalığı gibi günümüzde yaygın olan hastalıklara çok düşük oranlarda sahiptir. Paleo diyetini uygulayanların da tıpkı paleolitik dönemdeymiş gibi bir yaşam şekli sürmesi gerekir. Böylece hem kilo kaybının gerçekleşmesi hem de sağlık sorunlarının minimuma inmesi beklenir.

Paleo diyetinde tüketilmesi gereken ve kaçınılması gereken gıdalar listelenmiştir. Tüketilmesine izin verilen gıdalar; et, tavuk, balık, sebzeler, meyveler, kuruyemişler, tohumlar, baharatlar, şifalı bitkiler ve sağlıklı yağlardır. Kaçınılması gereken gıdalar ise; işlenmiş gıdalar, şeker, tuz, süt ve süt ürünleri, baklagiller, yapay tatlandırıcılar, meşrubatlar, bitkisel yağlar, margarinler ve trans yağlardır. Yumurta tüketimi tartışmalı bir konudur, Paleo diyetinin bazı versiyonlarında tüketimi yasakken bazılarında serbesttir. Genel olarak bakıldığında Paleo diyetinde diyet listesini az işlem görmüş veya hiç işlem görmemiş gıdalar oluşturur ve Paleolitik Çağ’da bulunmayan hiçbir besin tüketilmez.

Paleo diyetinin farklı varyasyonları mevcuttur ;

    • Standart Paleo Diyeti: Tahıllar, baklagiller ve işlenmiş gıdalar yasaktır. Sebzeler, meyveler, etler ve tohumlar tüketilir.
    • Otoimmün Paleo Diyeti: Bu diyet türüne AIP diyeti de denir. İltihaplanmayı tetikleyen yiyecekler beslenme planından çıkarılır. Daha sonra tolere edilen besinleri tespit edebilmek için yavaşça diyete eklenirler. Besin hassasiyetlerine odaklanılan bu diyet, romatoid artit gibi otoimmün bozuklukları olan kişiler için uygundur.

    • 80/20 Paleo Diyeti: Diyet listelerinden tahıl grubunu çıkaramayanlar için uygundur. 80/20 diyetinde, günlük tüketilen besinlerin %80’i paleo diyetinde tüketimine izin verilen kısımdan seçilirken, %20’lik kısım paleo diyetlerinde yasak olan yiyeceklerdir.

    • Pegan diyeti: Vegan diyet ve Paleo diyeti ilkelerinin karışımı şeklindedir. Pegan diyetinde hayvansal gıdalar yer almaz.

    • Primal diyet: Paleo diyetinde yer almayan çiğ ve tam yağlı süt ürünlerinin, belirli baklagillerin ve fermente soya ürünlerinin tüketimine izin verilir.

Paleo diyeti, protein ve lif kaynakları oldukça zengindir. Et ve et ürünlerine sıklıkla yer verilmesi nedeniyle diğer diyetlere göre biraz daha maliyetli bir diyet türüdür. Diyette tahıl grubu ile süt ve süt ürünlerine yer verilmemesi birçok vitamin ve mineral eksikliğine neden olabilir. Bu diyeti uygulayanlarda özellikle Ca, B grubu vitaminleri ve D vitamini eksikliği görülmektedir. Günlük alınması tavsiye edilen lif miktarına Paleo diyetlerinde genellikle ulaşılamaz. Lif alımının yetersiz kalması dolayısıyla da kabızlık gibi sindirim sistemine ait problemler ortaya çıkabilir.